Xie Lingyun 謝靈運 [Hsieh Ling-yün]

Xie Lingyun 謝靈運 [Hsieh Ling-yün] (385-433)

ook Duke of Kangle (康樂公)

The early medieval poet Xie Lingyun (385-433) is canonized in the Chinese literary tradition as the father of 山水 shanshui poetry - landscape poetry, or more accurately, "poetry on mountains and rivers." (Zhang 2013 p viii)

Silvia Marijnissen geeft de volgende typering van Xie Lingyun:
De familie van Xie Lingyun (385-433) behoorde tot de rijke, machtige aristocratie van de Jindynastie (265-420), die samen met de keizer naar het zuiden was gekomen toen het noorden van China in 317 was veroverd door nomadische stammen uit het noorden. Door zijn afkomst werd van Xie Lingyun automatisch verwacht dat hij net als zijn grootvader en vader vóór hem, volgens goed confucianistisch gebruik, een hoge ambtelijke functie zou vervullen. Al vroeg, nog voor zijn twintigste, kreeg hij dan ook zijn eerste post; twintig jaar lang bleef hij in dienst. In die turbulente tijd, gekenmerkt door machtsstrijd, bevond Xie Lingyun zich tweemaal aan de 'verkeerde' kant en was het de oppositie die de strijd won. De eerste keer werd hij verbannen naar het district Yongjia, in de huidige provincie Zhejiang; binnen een jaar nam hij ontslag en trok zich terug op zijn landgoed, dat relatief dicht in de buurt van Yongjia lag, waarna hij een jaar of tien afwisselend teruggetrokken in de bergen leefde en af en toe een betrekking had. In 431 viel hij voor de tweede keer in ongenade wegens vermeende gezagsondermijning, met als gevolg een verbanning nog verder naar het zuiden. In 433 werd hij uiteindelijk beschuldigd van gewapend verzet en onthoofd.

Xie's beste werk begint op het moment dat hij naar Yongjia werd verbannen. Teruggetrokken op zijn grote landgoed (met een uitgebreide bibliotheek, wat in die tijd vrij bijzonder was) kwam hij via monniken veelvuldig in aanraking met het boeddhisme, dat in die tijd sterk in opkomst was; hij werd zelf een devoot boeddhist en hielp mee aan het vertalen en publiceren van soetra's. Ook begon hij rond te reizen en de bergen in te trekken; hij had naast zijn landgoed ook nog een kleiner huis op de Rotsenpoortberg, waar hij zich regelmatig terugtrok. Al doende ontstond het werk dat hem de reputatie van grondlegger van de zogeheten berg-en-waterpoëzie bezorgde, waarin de gedetailleerde beschrijvingen van de 'woeste' natuur centraal stonden - dat wil zeggen van de natuur die voor hem de uiterlijke verschijningsvorm van de boeddhistische en taoïstische Weg was. Toch moet, gezien zijn afkomst, opvoeding en taalgebruik, de invloed van het confucianisme in zijn leven ook niet worden onderschat; hoewel hij soms het leven van de kluizenaar bezingt, uit hij ook herhaaldelijk zijn wroeging om het feit dat hij ver weg is van de vorst, zoals bijvoorbeeld in het gedicht 'Tegen de avond loop ik de Westelijke Boogschuttershal uit'.

Xie, wiens enigszins geëxalteerde stijl goed paste bij de toenmalige poëticale opvattingen, genoot bij leven al bekendheid als dichter. Hoewel iedereen het grote belang van zijn werk in de literair-historische context erkent, wordt het tegenwoordig veel minder gelezen, omdat zijn erudiete, complexe poëzie vol literaire, historische en filosofische toespelingen over het algemeen als vrij ontoegankelijk wordt beschouwd. (Marijnissen 2012 p55-56)

Wilt Idema geeft de volgende samenvatting:
Xie Linyun stamde uit een van de voornaamste families van de Zuidelijke Dynastieën, die ook verschillende andere bekende dichters heeft voortgebracht. Xie Lingyun's wisselvallige carrière eindigde met onthoofding wegens rebellie. Xie toonde zijn leven lang een grote belangstelling voor het boeddhisme. Hij is China's eerste zogenoemde landschapsdichter, dat wil zeggen een dichter in wiens werk de beschrijving van de woeste natuur, van 'bergen en stromen' (shanshui), een belangrijke plaats inneemt. Zijn poëzie is in dit opzicht de culminatie van een proces van verandering in de beschouwing van de woeste natuur, die niet meer als bedreiging en angstaanjagend werd ervaren, maar als de directste verschijningsvorm van de Weg en/of de Boeddha-natuur (Idema, Wilt en Haft, Lloyd (1995) Chinese Letterkunde: een inleiding, p110-111)

Klassieke teksten

- Wikipedia Xie Lingyun (engels)

Literatuur

Boeken 1 tot 11 van de 11

Boeken 1 tot 11 van de 11

---